Smog nazywany jest również „zaraz zła atmosfera” i jest jednym z najgroźniejszych zagrożeń dla zdrowia i życia człowieka. Zanim jednak przyjrzymy się bliżej temu zjawisku, warto poznać podstawową definicję oraz przybliżyć składniki tworzące smog.
Składniki smogu
Smog powstaje w wyniku działalności człowieka. Jest to mieszanka różnych substancji, w tym gazów i pyłów zawieszonych w atmosferze. Najważniejszymi składnikami smogu są dwutlenek siarki (SO2), tlenki azotu (NOx), tlenek węgla (CO), cząstki stałe (PM) oraz ozon (O3). Te substancje mogą występować w różnych proporcjach, w zależności od źródła zanieczyszczenia oraz warunków atmosferycznych.
Dwutlenek siarki powstaje głównie podczas spalania paliw fosylnych zawierających siarkę, takich jak węgiel. Substancja ta jest szczególnie szkodliwa dla układu oddechowego i może powodować różnego rodzaju choroby płuc.
Tlenki azotu to grupa związków, których głównymi źródłami emisji są procesy spalania w silnikach samochodowych i elektrowniach cieplnych.
Tlenek węgla powstaje podczas niepełnego spalania paliw. Jest to gaz bezwonny, bezbarwny i niereaktywny, ale bardzo trujący.
Cząstki stałe, zwane również pyłami zawieszanymi, sklasyfikowane są według wielkości na PM10 i PM2.5. Są to drobinki o średnicy odpowiednio do 10 i 2.5 mikrometra. Są one szczególnie szkodliwe, ponieważ wdychane do płuc mogą powodować wiele chorób, w tym astmę i inne choroby układu oddechowego.
Ozon powstaje w atmosferze w wyniku reakcji tlenków azotu i lotnych związków organicznych pod wpływem światła słonecznego. Mimo że ozon jest potrzebny w stratosferze do ochrony przed szkodliwym promieniowaniem UV, w niższych warstwach atmosfery jest niebezpieczny dla zdrowia człowieka i ekosystemów.
Rodzaje zanieczyszczeń atmosferycznych
Zanieczyszczenia atmosferyczne możemy podzielić na pierwotne i wtórne. Zanieczyszczenia pierwotne wprowadzane są bezpośrednio do atmosfery przez różne źródła, takie jak przemysł, transport czy domowe piece i piece centralnego ogrzewania. Do najważniejszych zanieczyszczeń pierwotnych należą tlenki siarki, tlenki azotu, tlenek węgla, cząstki stałe oraz metan.
Zanieczyszczenia wtórne to związki, które powstają w atmosferze z zanieczyszczeń pierwotnych pod wpływem procesów chemicznych i fotochemicznych. Do zanieczyszczeń wtórnych należy przede wszystkim ozon, ale także niektóre formy cząstek stałych, które powstają w atmosferze z gazów.
Emisja gazów cieplarnianych
Gazy cieplarniane to związki, które wpływają na globalne ocieplenie, zwiększając efekt cieplarniany. Do głównych gazów cieplarnianych zalicza się dwutlenek węgla (CO2), metan (CH4), podtlenek azotu (N2O) i gazy fluorowane (F-gazy).
Dwutlenek węgla powstaje przede wszystkim podczas spalania paliw fosylnych w celu wytwarzania energii. Jest to najważniejszy gaz cieplarniany ze względu na jego ilość emitowaną do atmosfery przez człowieka.
Metan jest emitowany przede wszystkim podczas wydobycia i przetwarzania gazu ziemnego oraz ropy naftowej, ale także w rolnictwie i gospodarce odpadami.
Podtlenek azotu emitowany jest głównie przez rolnictwo, na skutek stosowania nawozów azotowych, ale także podczas spalania paliw.
Gazy fluorowane emitowane są przez przemysł, zwłaszcza w produkcji elektroniki, a także w klimatyzacji i chłodnictwie. Ich udział w globalnym ociepleniu jest stosunkowo niewielki, ale są to gazy o bardzo dużym potencjale ocieplającym.
Skutki zanieczyszczenia powietrza
Zanieczyszczenie powietrza powoduje wiele negatywnych skutków zarówno dla zdrowia i życia ludzi, jak i dla środowiska naturalnego. Długotrwałe narażenie na zanieczyszczone powietrze może prowadzić do różnych chorób, w tym chorób układu oddechowego, chorób serca i nawet nowotworów.
Smog ma również negatywny wpływ na środowisko naturalne. Gazowe zanieczyszczenia powietrza przyczyniają się do powstania kwasnych deszczy, które prowadzą do degradacji gleb i zniszczenia lasów. Cząstki stałe zawieszone w powietrzu mogą osiadać na roślinach, powodując ich zanieczyszczenie i zmniejszając ich zdolności do fotosyntezy.
Dodatkowo, emisja gazów cieplarnianych, która stanowi istotny składnik smogu, przyczynia się do globalnego ocieplenia. To zjawisko skutkuje negatywnymi zmianami klimatycznymi, które mają wpływ na całe ekosystemy naszej planety oraz na nasze codzienne życie.
